تولید تخم یک پدیده جالب توجهی است . پولت مرغ تخمگذار در 20-18 هفتگی تخمگذاری را شروع می کند و در حدود 35 هفتگی به نقطع ی عطف تخمگذاری می برسد که در این هنگام میزان تخمگذاری بیش از 90 درصد می باشد(9 تخم در 10 روز به ازای هر مرغ یا 9 تخم در یک روز به ازای 10 مرغ) . پیک تخمگذاری در حدود 10 هفته طول می کشد و پس از آن ایجاد تخم به تدریج کاهش می یابد .
ایجاد تخم یک پدیده جذاب توجهی می باشد . پولت مرغ تخمگذار در 20-18 هفتگی تخمگذاری را استارت می کند و در حدود 35 هفتگی به نقط ی اوج تخمگذاری می رسد که در این هنگام میزان تخمگذاری بیش از 90 درصد می باشد(9 تخم در 10 روز به ازای هر مرغ یا این که 9 تخم در یک روز به ازای 10 مرغ) . پیک تخمگذاری در حدود 10 هفته ارتفاع می کشد و پس از آن ساخت تخم به تدریج کاهش می یابد .
یک مرغ لبریز ساخت در هر سال حدود 10 برابر وزن بدنش تخم می گذارد متوسط تعداد تخم در مرغ نژاد لگهورن سپید تجاری حدود 265 عدد در هر سال میباشد ولی نژادهای دیگر در مقایسه با آن تخم کمتری می گذارند و در بیشتر مواقع مرغهای بومی پرورشی از لحاظ ساخت تخم پتانسیل تحت تری دارند .
در یک مرغ تخمگذاری به دلایل زیادی قطع می گردد محرکهای فرنگی و داخلی سطح ها هورمونی بدن مرغ را زیر تاثیر قرار می دهند که سبب ساز تغییر‌و تحول موقعیت قاضی بر اندامهای تخمگذاری (تخمدان و اویدوکت ) می شود که این تغییرات باعث کاهش و یا توقف ایجاد تخم می گردند . کاهش طول روز ، بیماری، کرچی ، تغذیه نا مناسب و استرس از پاراگراف اکثر ترین عواملی میباشند که بر ساخت تخم اثر می گذارند . ولی در شرایط ایده آل هم ایجاد تخم هر مرغ به تدریج کاهش یافته و نهایتاً متوقف می شود .
کاهش
طول روز از اوایل تیرماه هر سال روز ها استارت به کوتاه شدن می کنند و مجددا از اوایل دی ماه هر سال بلندتر می شوند . طول روز از حدود 16 ساعت در اوایل تابستان به حدود 8 ساعت در اوایل فصل زمستان میرسد این تغییر‌و تحول در ارتفاع روز باعث تولک رفتن و قطع تخمگذاری می گردد که ممکن می باشد یکسری ماه طول بکشد . برای خودداری از کاهش ایجاد در اثر تغییر در طول روز به نوردهی تصنعی و مصنوعی نیاز هست . برای مراقبت تولید، طول روز بایستی ارتقاء یابد و یا این که اینکه بیش از 12 ساعت به ازای هر روز اثبات بماند(مثلا 14 تا 16 ساعت در روز) . نور و روشنایی زمینه نیاز بایستی طوری باشد که بتوان خبر نامه خواند البته جور منبع نوردهی اساسی نمی‌باشد . باید توجه داشت که در صورتیکه یک برنامه نوردهی آغاز گردد بایستی ادامه یابد و جدا فروغ و روشنایی چه بسا به مدت یک روز هم می‌تواند اثر منفی بر ایجاد داشته باشد و خوبتر میباشد که از یک زمان سنج ارزان قیمت برای در دست گرفتن برنامه نوری استفاده گردد .
تولک
تولک رفتن یک مرحله فیزیولوژیکی ارگانیک می باشد که به مرغ اجازه می دهد تا پرهای کهنه و دیرین خویش را جایگزین کند و اویدوکت را که اندام ایجاد تخم می باشد تجدید بنا کرده و مجددا برنا کند . وقتی که تولک روی می دهد مرغ بخش اعظم انرژی خویش را صرف رویش پرها کرده و صرفا میزان اندکی از آن را برای ایجاد تخم مصرف می نماید .
تولک ارگانیک یک پدیده فصلی می باشد که با تغییر در ارتفاع روز ارتباط داراست . پرریزی در طیوران اهلی در هر وقتی می تواند روی دهد(بخصوص در صورتیکه مرغ در معرض بعضی استرسها قرار گیرد) . پرریزی سریع در تمام گله معمولا نتیجه حوادث استرس زای دورازشوخی مثل فقدان آب و طعام و یا مشکل ها ناشی از برنامه های نوردهی است . گاهی با یک برنامه نوری خاص تولک رخداد می افتد در هنگامی که تولک در زمان روزهای بلند واقعه می افتد پرریزی غالبا ناتمام می ماند در این موقعیت ممکن هست که مرغ هیچ وقت به ساخت ایده آل خویش بر نگردد برای رفع این ایراد بهتر میباشد که اذن دهیم تا مرغ در ارتفاع دومی فصل زمستان به تولک برود . که با خاموش کردن فروغ و روشنایی به برهه زمانی 6 هفته در زمستان این عمل حادثه می افتد . که مرغ کاملاً پرریزی می نماید و بعد از آن با قرار دادن در شرایطی با طول روز بلند مجدداً ساخت را از رمز می گیرد .
تذکر: در تولک رفتن پرها بصورت حیطه ای یا تکه تکه نمی ریزد و در صورتیکه چنین حالتی مشاهده شود به احتمال مضاعف نتیجه نوک زدن طیور می باشد .
کرچی
کرچی یک استعداد ارگانیک است که مرغ روی تخم ها نشسته و جوجه ها را تفریخ می نماید . بخش اعظم مرغ ها بالاخره کرچ می شوند بعضی نژادها بخش اعظم از دیگر نژادها کرچ می شوند و در بعضا نژادها این عمل به ندرت اتفاق می افتد (کوشین و سیلکی رکورددار کرچی میباشند البته لگهورن به ندرت کرچ می شود) . زمانی که یک مرغ کرچ می‌شود تغییرات هورمنی موجب جدا تخمگذاری میگردد . کی از عامل ها مهم مؤثر بر کرچی معمولا عده شدن تخم در آشیانه است، البته برخی مرغ ها فارغ از وجود تخم در لانه هم کرچ میگردند . برای کاهش کرچی، بایستی تخم ها هر روزه از آشیانه عده شده و محل آنها صاف شود . در‌صورتی‌که یک مرغ مایل باشد که دوران طولانی در آشیانه بماند باید بمدت تعدادی روز از لانه رانده شود در این صورت پس از یک زمان زمانی، خلق کرچی نقطه پایان یافته و مرغ به شرایط تولید تخم برمیگردد .
تندستی
گله مشکلات بیماری هر از گهگاه در تمام گله ها پیدایش می کند . در بعضا مواقع، کاهش ساخت تخم از اولی آرم های بروز مشکل هست . سایر علایم مشتمل بر کسلی ، عدم کار ، لنگش ، سرفه ، بیحالی و در غایت مرگ می باشد . برخی مرگ و میرها، ارگانیک می باشد البته در حالتی که یکسری پرنده علایم مشابهی را نشان دهند باید جهت اطمینان از مدل بیماری از متخصصین طیور و یا این که آزمایشگاهای تشخیصی یاری گرفت .
سن
تمام مرغها آخر و عاقبت تولید تخم را قطع می کنند . معمولاً مرغها تا 3-2 سالگی به ساخت ادامه می دهند تا اینکه آغاز به کاهش ساخت نموده و نهایتاً ساخت تخم را جدا می کنند . تولک رفتن مکرر و طولانی می شود و برخی مشکل ها فیزیکی در تخمدان و اویدوکت روی می دهد . قبل از این مسائل زمانی یک مرغ لبریز ایجاد به بازه 3 سال تخمگذاری می نماید ممکن است که بیش از 30 برابر وزن بدنش تخم بگذارد . در بعضی شرایط اویدکت توانایی خود را در عبور تخم از دست می‌دهد و یک یا این که یکسری تخم در اویدوکت به تله می افتد که این وضعیت از تخم افتادن نامیده می شود . در موردها دیگر مرغ ساخت زرده ای می نماید که توسط اویدکت عده آوری نمی شودو در محوطه بطنی بدن باقی می ماند . که بروز این شرایط برای درصد پایینی از زرده ها، طبیعی می باشد و مرغ می تواند به آسانی آن ها را مجدداً جذب بدن کند ولی هنگامی که این عارضه هر روز اتفاق بیافتد مرغ به تخمگذار بطنی دارای شهرت می شود .
گاهاً مرغ های کهن سال تر تخمهای بزرگتر و یا تخمهای دو زرده می گذارند در این مسئله اویدوکت که صرفا در هنگام گذاشتن تخم گشاد می شود ممکن میباشد که به شرایط طبیعی خویش و به درون بدن مرغ بر نگردد و اویدوکت گشاد شده در خارج از تن نمایان باشد که این وضعیت بنام پرولاپس مجاری تخم شناخته می شود و یک مورد جالبی برای مرغهای گله جهت نوک زدن خواهد بود . چنین مرغی بایستی فوراً از گله حذف شود . در هر یک از موردها فوق الذکر تخمگذاری قطع گردیده و تندرست مرغ به خطر می افتد . بنابراین بهتر میباشد این مرغها از گله حذف شوند .
تغذیه
نامناسب گونه و اندازه جیره غذایی جهت محافظت حداکثر ساخت تخم اهمیت متعددی داراست . جیره غذایی جوجه ها بایستی بر حسب احتیاجاتشان بالانس گردد . هر گونه تکمیل کننده سازی با ضایعات غذایی یا این که پسمانده های باغات و . . . ممکن هست موجب بهم تناول کردن تعادل جیره غذایی می گردد . برای کسب حداکثر تولید تخم، مرغهای تخمگذار می بایست تخمگذاری را بصورت مصرف از روی اراده تغذیه نمایند و علاوه بر آن می بایست به مقدار کافی پوسته صدف در ظروف مستقل ای در اختیار آنها قرار داده شود .
تذکر: هیچوقت نباید از جیره های آغازین و یا این که رشدی برای مرغهای تخمگذار به کار گیری شود زیرا مواد مغذی این جیره ها گوناگون می باشد که سبب ساز کاهش ساخت می گردد . استفاده از جیره های آغازین سبب ساز بهم تناول کردن ترکیبات داخل تخم مرغ خواهد شد .
استرس
تولید تخم در مرغها در راستی کار تولیدمثلی آنهاست زمانی که یک مرغ در معرض استرس قرار می گیرد با قطع تخمگذاری به این وضعیت جواب می دهد . حمل و نقل، دستکاری، حرارت بیش از حد، تولید وحشت و جدا غذا وآب استرسهایی میباشند که در نهایت ایجاد تخم را ذیل تاثیر قرار می دهند . حفاظت از دست اندرکاران فرنگی و شکارچیان، تمیز و خوب حفظ کردن سالنهای رویش طیور ، تهویه کافی در سالنهای بسته، دسترسی دایم به غذا و آب و . . . موجب کاهش استرس شده و به حفظ ایجاد بالای تخم کمک می نماید . نگهداری طیور در حالت مطلوب بهداشتی و مدیریت عالی در گله موجب ارتقا ایجاد تخم گردیده و تخمهایی با کیفیت بالا و بازارپسندی مناسب را برای اشخاص خانواده و مشتری به ارمغان خواهد آورد .
